Stand van zaken

In 2012 werden twee bureaus voor landschapsarchitectuur aangewezen om een plan uit te werken, mede op basis van een gemeentelijke visie en ideeën uit brainstormavonden met inwoners en organisaties in de stad. Dit resulteerde in het plan ‘Botanical City Park': het Singelpark als aaneengesloten botanisch stadspark met een bijzondere planten- en bomencollectie, maar ook met o.a. industrieel erfgoed (oude gasfabriek) en een oude begraafplaats. Elk van de zeven deelgebieden langs de singels kent een eigen sfeer en heeft een eigen ontwerp gekregen. Waar nodig worden de deelgebieden verbonden door nieuwe voetgangersbruggen, zeven in totaal. Aan de buitenkant van de singel komt een wandelpromenade. Alle projecten tezamen kosten ongeveer 16 miljoen euro.

Het schiet al op

Het plan wordt vanaf 2014 in fases gerealiseerd; tien grote Singelpark-deelprojecten moeten in 2017 klaar zijn. Begraafplaats Groenesteeg is inmiddels gerestaureerd, er wordt nu o.a. gewerkt aan de realisatie van een Energiepark (Nuon-gebied met oude gasfabriek) en de Singelparkroute. Daarnaast wordt bijvoorbeeld de toegankelijkheid van de Hortus botanicus verbeterd en komen er zeven nieuwe bruggen. In het Singelpark zijn 66 individuele bomen aangemerkt als waardevol, als ‘arboretum boom'. Eind 2016 zijn er acht nieuwe arboretumbomen geplant, in de komende jaren komen er nog 26 bij.

Elders in Nederland

• De groene en duurzame nieuwe wijk Eva-Lanxmeer in Culemborg.
• Nieuw recreatief groengebied van 1000 hectare in de Haarlemmermeer: PARK21.
• Zutphen: bewoners werken met de gemeente aan een ecologisch stadspark van 70 hectare.

Achtergrond

De rol van groen in de stad Groen (inclusief water en bodem) is belangrijk voor de stad als leef- en werkgebied. Het levert vele ecosysteemdiensten, zoals een omgeving voor beweging, rust en ontspanning (gezondheid, recreatie), verkoeling, het voorkomen van wateroverlast en enige geluidswering. Groene elementen staan, als het goed is, niet op zichzelf maar zijn onderdeel van een groter geheel, de zogenaamde groene infrastructuur (ook wel groenstructuur genoemd). Dat grotere geheel kan een cultuurhistorische eenheid als een vesting, een dijk of een netwerk van oude poldersloten zijn. Soms is de gehele structuur aangelegd, zoals in EVA Lanxmeer in Culemborg, waar de complexe ontstaansgeschiedenis van de bodem de basis leverde voor het ontwerp van een (duurzame) nieuwbouwwijk (eind jaren 90); ook het grondwater onder de wijk wordt er beschermd, evenals het archeologisch bodemarchief. Als het goed is, heeft ‘groen' ook natuurwaarde en draagt het bij aan de ecologische structuur en de biodiversiteit van een stad of dorp, maar het kan dus ook van cultuurhistorisch belang zijn. Groen in de stad staat altijd onder druk door (verdere) ‘verstening' door gebouwen en infrastructuur, want ruimte in de stad is schaars.

Groene infrastructuur: waarde voor de stad

Dat men tegenwoordig ook in de stedelijke context spreekt over groene infrastructuur komt uit het natuurbeleid (de ecologische hoofdstructuur ofwel EHS ofwel Natuurnetwerk Nederland). Het getuigt van het besef dat een groen element op zichzelf weinig natuurwaarde heeft, zeker op de lange duur. In de stad bestaat die groenstructuur uit zeer diverse elementen: parken, wegbermen, volkstuincomplexen, begraafplaatsen, sloten, grachten, kanalen en rivieren (inclusief de oevers), stadslandbouw en zelfs blauwe of groene daken en gevels. De opgaaf is om al die groenelementen als geheel te gaan zien, waar mogelijk te verbinden en ruimte te maken en/of te houden voor planten en dieren. Belangrijke aangrijpingspunten voor natuurbeleid in de stad zijn bomen en vogels (zien onder). Soms zijn in een stad of dorp oude structuren overgebleven: een vesting zoals in Leiden, dijken, poldersloten, oude boerderijen.

Dergelijke structuren zijn vaak een goede basis voor verdere ontwikkeling van de groenstructuur. Vanuit natuuroogpunt bezien zijn nieuwe wijken aan de stadsrand vaak interessant. Er is meer natuur, vaak aansluitend op structuren in het nabije landelijk gebied. Ook hier zijn er vaak mogelijkheden om de groenstructuur te laten aansluiten op oude elementen in de omgeving.

Hoeveel stedelijk groen hebben we?

Het Planbureau voor de Leefomgeving heeft over de periode 2000-2006 onderzocht hoe de beschikbaarheid van groen binnen een straal van 500 meter van de woonomgeving zich ontwikkelde. De resultaten laten zien dat in sommige delen van Nederland de hoeveelheid groen in de onderzochte periode is afgenomen, terwijl elders een toename te zien is. De kaart geeft geen informatie over het type groen en hoe het gebruikt wordt (de functionaliteit) en laat privaat groen buiten beschouwing. Er is geen norm voor de hoeveelheid openbaar groen. In de Nota Ruimte (2006), wordt een richtgetal genoemd: 75 m2 per woning. In 2003 lag de op

Meer informatie

• Citydeal Klimaatadaptatie
• Rotterdam Climate Initiative
• Rapport ‘Groen loont met TEEB stad’
• Groen en gezondheid in Zwijndrecht
• Gemeentelijk beleid voor groen en natuur: Utrecht
• Gemeentelijk beleid voor groen en natuur: Maastricht (2)
• Gemeentelijk beleid voor groen en natuur: Maastricht
• Gemeentelijk beleid voor groen en natuur: Den Haag
• Duurzame stedelijke ontwikkeling: Biodiversiteit