....plannen, maar een online product. Dit resulteerde in de online Stadsvisie Ede, waarin Atlas-kaarten zijn gebruikt om meer inzicht te geven in de regionale situatie. Projectleider Dave Alberts vertelt over de samenwerking met de Atlas. 

"Onze missie is om de Stadsvisie van Ede in het DNA van de stadsmakers te krijgen," vertelt projectleider Dave Alberts. "Die stadsmakers zitten in de gemeentelijke organisatie en kunnen beleidsmakers zijn, maar ook daarbuiten. Denk aan ontwikkelaars, corporaties, architecten en betrokken wijkbewoners. Dan kun je wel een rijk geïllustreerd rapport uitbrengen, met daarin de koers en de mooiste plannen. Echter, een berg papier blijft een berg papier die stadsmakers buiten de gemeentelijke organisatie niet noodzakelijk bereikt. Maar nog belangrijker, in een online product kun je ook de uitvoering meenemen, want je kunt het actualiseren met de laatste ontwikkelingen." Een ander voordeel is volgens Dave dat je lezers wegwijskunt maken in de informatie. "Wil je stadsmakers betrekken, dan moet je zorgen dat ze op een snelle en adequate manier de ambities en doelstellingen uit de visie tot zich kunnen nemen. In onze Stadsvisie kunnen gebruikers daarom kiezen voor een thematische of gebiedsgerichte ingang, zodat ze sneller vinden wat ze zoeken. Zo willen we zoveel mogelijk mensen meenemen in ons verhaal van Ede als vooruitstrevende en ambitieuze stad, gezien vanuit sociaal, economisch en ruimtelijk perspectief. Onze Stadsvisie is dan ook geen eindproduct, maar een uitnodigend vertrekpunt voor uitwerking en uitvoering."

Samenwerking met Atlas

Veel opgaven uit de Stadsvisie vragen om de uitwerking op gebiedsniveau. Om dat kunnen doen, is het belangrijk inzicht te krijgen in de specifieke situatie van bijvoorbeeld de energielabels van de gebouwen en de biomorfologische waarde van de omgeving. Dat was een van de redenen waarom de gemeente Ede de samenwerking met de Atlas zocht. "Wij zien in Ede de brede mogelijkheden van geodata in," stelt Dave. "Met geodata kun je als gemeente inzichtelijk maken waarom bepaalde opgaven urgent zijn. Zo kunnen we als beleidsmakers in onze Stadsvisie uitleggen waarom we in een bepaald gebied meer groen en water (groen kapitaal) willen. Maar met een Atlas-kaart kunnen stadsmakers zelf zien waarom dit juist daar nodig is. Ze kunnen kaarten ook naast elkaar leggen of combineren. Hierdoor worden ook verbanden inzichtelijk. Zo toont de Stedelijke hitte-eilandkaart uit de Atlas Natuurlijk Kapitaal welke gebieden in Ede het meest hittegevoelig zijn. De kaart Verkoelend effect van groen en blauw geeft aan waardoor het hitte-effect mogelijk juist daar optreedt. De Atlas biedt gevalideerde en neutrale informatie. Juist daar waren we als gemeente naar op zoek."

Stedelijk hitte-eiland effect in de gemeente Ede

Drie nieuwe kaarten

De samenwerking tussen de gemeente Ede en de Atlas leidde ook tot drie nieuwe kaarten in de Atlas Leefomgeving. Die kaarten waren al binnen de gemeente beschikbaar, maar via een andere viewer. Ontsluiting via de Atlas Leefomgeving zorgt ervoor dat alle beschikbare data steeds op dezelfde manier te bekijken is. Wel zo gebruiksvriendelijk. Zo is de welstandskaart toegevoegd die per gebied de welstandseisen voor bouwplannen weergeeft. Maar ook een kaart met een overzicht van alle waardevolle en monumentale bomen. En een cultuurhistorische waardekaart die de cultuurhistorische monumenten en plaatsen in Ede laat zien, zoals historische kerkgebouwen en eeuwenoude bomenlanen. "In onze Stadsvisie zetten wij in op het benutten van cultuurhistorische waarden," licht Dave toe. "Stadsmakers kunnen op de cultuurhistorische waardenkaart zien welke waarden in het plangebied voorkomen en te benutten zijn voor het ruimtelijke plan. Zo kunnen bestaande cultuurhistorische waarden bijdragen aan de kwaliteit van nieuwe ontwikkelingen."

Cultuurhistorische waardekaart gemeente Ede

Eerste aanzet

Ruimtelijke visies hadden in het verleden vaak het karakter van een toetsingskader. Initiatieven van derden werden alleen toegelaten als die binnen de plannen pasten. "In de nieuwe Omgevingswet staat samenwerken centraal. Gemeenten worden uitgedaagd om integraal te werken samen met betrokken partijen en burgers," stelt Dave. "Dit vraagt om een wezenlijk andere aanpak, waarbij de Omgevingsvisie een uitnodigend karakter heeft. Wij hopen met onze Stadsvisie daartoe een eerste aanzet te hebben gegeven. Geodata kan daarbij helpen, mits natuurlijk toegankelijk aangeboden. Organisaties kunnen op basis van geodata makkelijker met beleidsmakers meedenken en burgers voelen zich waarschijnlijk meer betrokken bij een thema als zij zien hoe hun directe leefomgeving op dat thema scoort. Ik denk dat het huidige aanbod aan geodata nog in de kinderschoenen staat. Open data biedt in potentie heel veel mogelijkheden. Hoe mooi zou het zijn als er bijvoorbeeld een kaart zou zijn die de actuele winkelleegstand weergeeft. Of een kaart die aangeeft welke alternatieven voor aardgas in een bepaald gebied het meest efficiënt zijn. Daar kun je als stadsmaker iets mee. Dat merkten we ook aan de positieve reacties op onze Stadsvisie. Met goede gevalideerde data zijn beleidsmakers echt geholpen."

Wij denken graag met u mee

Vanuit ons Atlas-portaal denken we graag met gemeenten en organisaties mee welk kaartmateriaal uit onze Atlassen bij kunnen dragen aan het vormgeven van of inzicht geven in plannen en visies. Ook met het Atlas-team samenwerken als gemeente? Wij helpen u graag verder. Neem voor meer informatie contact op met atlasleefomgeving@rivm.nl.

Meer weten?

• Bekijk de Stadsvisie Ede
• Lees de blog Online omgevingsvisie nieuwe norm van Dave Alberts

De maand mei van dit jaar had al de hoogste gemiddelde maandtemperatuur gemeten sinds 1901. En we waren al bijna toe aan de eerste hittegolf van het jaar. Hiermee ligt ook gevaar voor de gezondheid op de loer, hittestress.

Hoge temperaturen zorgen in eerste instantie voor veel vertier. De terrasjes zitten vol, de picknickkleden worden neergelegd in de parken en kinderen spelen de hele dag buiten. Aanhoudende hoge temperaturen kunnen echter ook voor ongemak zorgen. Mensen kunnen slechter slapen, raken vermoeid, krijgen hoofdpijn of huidklachten en kunnen zich slecht concentreren.

In Nederland hebben we te maken met een hoge luchtvochtigheid. Tel daar een temperatuur op van meer dan 30°C, of zelfs 35°C, en het lichaam krijgt ernstige moeite met functioneren, doordat het lichaam zijn warmte moeilijker kwijt kan. Ouderen en kinderen zijn nog eens extra kwetsbaar omdat zij meer moeite hebben met hun lichaamstemperatuur te reguleren. Bovendien drogen ouderen en kinderen sneller uit omdat zij minder uit zichzelf drinken op hete dagen.

Als het KNMI vier dagen achtereen 27°C of hoger verwacht wordt het Nationale Hitteplan geactiveerd door het RIVM. In het plan staan eenvoudige maatregelen die kunnen worden genomen om de hitte de baas te zijn. Denk aan voldoende drinken, draag dunne kleding, houd de woning koel en zorg voor elkaar.

De verwachting is dat het aantal hete dagen gaat toenemen door klimaatverandering en dat we vaker te maken krijgen met aanhoudende hoge temperaturen. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor hittestress. Afgelopen maandag 25 juni is het eerste Congres Hittestress geweest op het initiatief van de Nationale Klimaatadaptatiestrategie (NAS). Tijdens dit congres zijn vragen aan de orde gesteld als wat is er bekend over hittestress, wat doet hittestress met je gezondheid en wat is de invloed op de natuur?

Ook steeds meer steden zien het belang in van verkoeling in de stad en realiseren meer groen in de stad om de temperatuur te verlagen. Inwoners van steden hebben het tijdens hete dagen nog eens extra te verduren omdat de stad door al haar steen en asfalt warmer wordt dan het buitengebied. Ook blijft deze warmte 's avonds en 's nachts nog eens hangen. Op ons Stedelijk hitte-eiland effect in Nederland kaart kan je kijken wat het effect is in jouw omgeving.

De zomer duurt nog drie maanden, dus wees voorbereid als een hittegolf aanbreekt.

Meer weten over de kaarten? Lees ons artikel in Nature Today van vorige zomer!

Met duurzame zeewierteelt kan volgens deskundigen de groeiende wereldbevolking (in 2050 ongeveer 9 miljard mensen) – van voldoende voedsel worden voorzien met maar 2 procent van het totale zeeoppervlak.

Zeewier is een bron van essentiële aminozuren. Ons lichaam kan deze aminozuren zelf niet aanmaken, maar we hebben deze wel nodig om te kunnen leven. Voor aminozuren zijn we nu afhankelijk van vlees, vis en planten op het land. Deze voedingsbronnen worden niet allemaal even duurzaam geproduceerd. Bij de productie hiervan is veel landbouwgrond nodig en heel veel zoet water, hetgeen een schaars goed is op het land.

Minder oppervlakte nodig

Voor het telen van zeewier heb je minder oppervlakte nodig dan voor landbouwgewassen. Het groeit  aan touwen, de zogeheten droplines. Babywier groeit in een week of acht uit tot volwassen wier dat geoogst kan worden. Dit levert dan per jaar zo'n  250.000 kilo per hectare  op. Zeewier groeit ook in de wintermaanden zodat het ook 's winters kan worden geoogst.

Een vergelijking

De productie van een kropsla kost 65 liter zoetwater,  kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Daarentegen gebruikt een zeewier als zeesla zout zeewater met z'n nutriënten en groeit deze tien keer sneller dan gewassen op land. Wel is het zo dat de wilde oogst in tegenstelling tot de teelt van zeewier niet duurzaam of houdbaar is. Zeewier is geen oneindige bron en bedrijven die zeewier oogsten, planten het niet terug. En zeewier zijn ook de longen van de zee. Maar zover is het nog lang niet. De zeewierproductie staat nog in de kinderschoenen en biedt vooralsnog vooral voordelen. Van uitputting is nu nog geen sprake.

Voedsel voor iedereen

Zeewierteelt biedt de uitkomst om in 2050 de gehele wereldbevolking van 10 miljard mensen te voeden. Hiervoor is vier keer de oppervlakte van Portugal nodig, dus ongeveer 180.000 m² aan zeeën en oceanen. Dat lijkt veel, maar is slechts 2% van het totale zoutwateroppervlak van de aarde. Zeewier bevat 25% droge stof en 75% zoetwater. En een scala aan mineralen zoals jodium, calcium, ijzer, fosfor, magnesium, natrium, kalium en vitamine B. Als zeewier langs kusten bij de Sahara zou worden geteeld, dan zou dit zowel als voedsel- en waterbron kunnen worden gebruikt.

Zeewierboerderijen  in Nederland

Zeewier heeft potentie en dat ziet ook de Nederlandse overheid in. Met het in 2017 gestarte innovatieprogramma Seaweed for Food and Feed investeert het rijk in de duurzame teelt van zeewier. Wageningen University & Research en Stichting Noordzeeboerderij werken sinds 1 maart 2018 in het programma ProSeaWeed samen met negen partners uit de zeewiersector aan de ontwikkeling van een volwaardige duurzame zeewiersector. Er zijn er al meerdere zeewier boerderijen aan het produceren. Op dit moment wordt in Nederland geteeld op volle zee en in bakken. De mogelijkheden voor teelt en verkoop van zeewier in Nederland staan volop in belangstelling, in regio's als Zeeland, Noord-Holland en Groningen. Op dit moment wordt zeewier geproduceerd voor producten als zeewierzout, weedburger van suikerwier (Royal Kombu) en Weed Sauce van zeesla (Ulva lactuca).

Zeewierproductie op de kaart

De productie van zeewier is onder meer afhankelijk van beschikbaarheid aan voedingsstoffen, lichtklimaat en hydrodynamische omstandigheden. Deze zijn niet uniform verspreid over het Nederlands Continentaal Plat (NCP). De productiekosten hangen onder andere samen met afstand tot de kust en de kosten voor de bouw en het onderhoud van de kweekfaciliteiten. Ook deze zijn per gebied verschillend. Op de kaart Macroalgenproductie in de Noordzee van de Atlas Natuurlijk Kapitaal zijn de gebieden te zien die mogelijk geschikt zijn voor de productie van bruinwier (Laminaria digitata). De kaart geeft het resultaat weer van een eerste verkenning van de mogelijke maximale biomassaproductie.

Zeewier op je bord

Zeewier gebruiken we ongemerkt al elke dag. Kijk maar eens op de verpakking van producten als puddinkjes, soep, koffiemelk en tandpasta, waar je het kunt herkennen aan het E-nummer 400 – 407. En we kennen de zeegroente natuurlijk allemaal van de Japanse sushirolletjes. Misschien is het nog een beetje wennen aan de zeewierchips en de zeewiertapanades en duurt het nog even voordat de MacDonalds de zeewierburger op haar menu heeft staan. Maar 10.000 jaar geleden aten we het ook, dus het zit in ons DNA. Het eten van de toekomst nu op je bord? Kijk voor recepten op zeewierwijzer.nl. 

Foto rechtsboven: Ulva lactuca-Zeesla, Saxifraga-Fitis door Sytske Dijksen

Net als vele andere Europese steden groeit Utrecht sterk. Dit biedt uitdagingen. Hoe zorg je dat een stad een fijne en gezonde plek is om te leven, te wonen en te werken? En hoe pak je uitdagingen als klimaatverandering, luchtvervuiling en grondstoffenschaarste aan? De gemeente Utrecht en het Planbureau voor de Leefomgeving stelden, ter gelegenheid van de officiële opening van de EU GreenWeek 2018 op 21 mei, samen een gevarieerd programma (pdf: 581 KB) samen waarbij bezoekers kunnen leren en ervaren hoe Utrecht werkt aan een groene en gezonde stad waar iedereen van kan profiteren.

Groen en gezond in de stad

De EU GreenWeek start 's ochtends in het Knoop-gebouw met interviews met onder andere Eurocommissaris Karmenu Vella, staatssecretaris Stientje van Veldhoven voor Infrastructuur en Waterstaat, hoofd United Nations Environment Programma Erik Soliem, en burgemeester Jan van Zanen. Verder staat een ronde tafelsessie met burgemeesters over het samen vergroenen van steden op het programma.

In een aantal seminars gaan deskundigen vervolgens in op vragen als hoe je natuur integreert in de Europese stad van de toekomst, hoe je geld kunt verdienen met op de natuur gebaseerde oplossingen, en welke kansen de natuur biedt als oplossing voor stedelijke uitdagingen. Ook wordt een tipje van de sluier opgelicht van de Green Benefit Planner. Momenteel ontwikkelt RIVM deze innovatieve tool, die beleidsmakers, stedenbouwkundigen en planologen moet helpen om de voordelen van bomen, parken en waterwegen mee te nemen in stedelijke plannen en deze voordelen financieel te beoordelen. Meer informatie en een aanmeldlink staan op EU Greenweek.

Waarden van groen en blauw in de stad

Binnenkort brengt het RIVM de rapportage ‘Natural Capital Model: Technical documentation of the quantification, mapping and monetary valuation of urban ecosystem services' uit. In opdracht van het ministerie van LNV heeft het RIVM in het kader van de City Deal: Waarden van groen en blauw in de stad onderzocht hoe de beschikbare tools voor het waarderen van stedelijk groen en blauw kunnen worden verbeterd en uitgebreid. Het huidige online rekeninstrument TEEBstad heeft namelijk beperkingen en de bruikbaarheid kan worden verbeterd.

Groen en water kunnen de luchtkwaliteit, geluid, hittestress en biodiversiteit positief beïnvloeden. En daarmee ook de gezondheid van de inwoners van een stad. Weten wat de baten van groen en blauw zijn, maakt voor gemeenten en hun inwoners duidelijk hoe natuurlijk kapitaal kan bijdragen aan een duurzame en gezonde stad. In de rapportage heeft het RIVM een aantal ruimtelijke modellen ontwikkeld waarmee de waarde van groen en blauw ruimtelijk kan worden berekend. Deze modellen kunnen als basis worden gebruikt voor de Green Benefit Planner. De eerste demoversie van de Green Benefit Planner is in ontwikkeling. Op basis van de rapportage verschijnt binnenkort een aantal kaarten op de Atlas Natuurlijk Kapitaal die de baten van groen en blauw uitgedrukt in euro's in de stedelijke omgeving inzichtelijk maken. Houd de Atlas Natuurlijk Kapitaal dus in de gaten!

Atlas-kaarten bieden aanknopingspunten voor beleid

Tot die tijd bieden een aantal huidige kaarten op de Atlas Natuurlijk Kapitaal ook aanknopingspunten om de waarden van groen en blauw mee te nemen in beleid. Dichtbebouwde gebieden worden extra verhit tijdens hete zomerperioden. Dit zogeheten stedelijk hitte-eiland-effect zorgt ervoor dat de luchttemperatuur 's nachts niet daalt, waardoor gevoelige bevolkingsgroepen (baby's, kinderen en ouderen) gezondheidseffecten kunnen ondervinden. De kaart Stedelijk hitte-eiland effect in Nederland maakt deze hitte-effecten visueel inzichtelijk. Het is waardevol om te weten waar de grootste overlast plaatsvindt om maatregelen te kunnen nemen.

Vegetatie en water kunnen zorgen voor verkoeling. De kaart Verkoelend effect van groen en blauw  laat zien waar nu geschikte vegetatie aanwezig is. En dan is er nog de groenkaart die een beeld geeft waar het groen is in Nederland en die alle bomen, struiken en lage vegetatie zoals gras weergeeft. Misschien vormen deze kaarten wel de aanzet tot een gesprek over het aandeel groen in uw buurt!

Leadfoto: Pixabay

...van Avans hogeschool vormen de basis voor de nieuwe gedetailleerde kaart in de Atlas over dit Nationaal park. Met deze basiskaart kun je elk jaar de successie van de vegetatie volgen.

Het Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen is beschermd natuurgebied (Natura2000), 4000 hectare groot en gelegen in de provincie Noord-Brabant. Het park wordt beheerd en gemonitord door de organisatie Natuurmonumenten, die verantwoordelijk is voor de staat van het park. De zandverstuivingen en heidevelden in het gebied dreigen echter overgroeid te raken door gras en bos (successie). Natuurmonumenten heeft al enkele maatregelen genomen om dit proces te stoppen.

Werken deze maatregelen? Waarom wel of niet? Is er meer nodig? Dit is wat teams van vierdejaarsstudenten van Avans Hogeschool in Breda onderzochten voor de minor 'Environmental Geography'. Hiervoor koppelen ze kaartgegevens uit de Atlas Natuurlijk Kapitaal aan eigen onderzoek.

De nieuwe kaart

Een deel van de vegetatiekaart van de Atlas Natuurlijk Kapitaal (ANK) is geactualiseerd en verfijnd. Deze kaart is nu te vinden in de Atlas Natuurlijk Kapitaal. Om deze kaart te realiseren hebben de studenten drones met een fotocel gebruikt om opnames te maken van de vegetatie in het gebied. In een aantal kleine gebiedjes hebben ze ook ter plekke vegetatie opnames gemaakt. Deze gegevens zijn uitvergroot en gevalideerd met de fotogegevens van de drones. Zo is de resolutie van de vegetatiekaart van het gebied de Loonse en Drunense duinen op twee plaatsen verfijnd. Op landelijke schaal zijn vegetatiekaarten beschikbaar van bomen die hoger zijn dan 2,5 meter, struiken tussen de 1 en 2,5 meter en vegetatie lager dan 1 meter. Voor de Loonse en Drunense duinen is het nu mogelijk om onderscheid te maken tussen bladverliezende bomen, dennen, heide, en hoog en laag gras.

Wat betekent dit voor de toekomst?

Door de toename van bomen en de vergrassing neemt het oppervlak van zandverstuivingen en heidevelden in het natuurgebied af. Met drones kan de successie van de Loonse en Drunense duinen in de toekomst gevolgd worden. De inzet van Avans studenten heeft hiervoor een mooie basis gelegd. Ook hebben de studenten een advies gegeven over wat voor maatregelen er nog meer genomen zouden kunnen worden, naast de maatregelen die Natuurmonumenten al toepast om successie terug te dringen. Voorbeelden hiervan zijn frequenter kappen, meer paden voor paarden aanleggen en het publiek informeren over de kwetsbaarheid van het gebied. Meer conclusies zijn te lezen in de blogs over dit project die de studenten gemaakt hebben:

• Blog Avans Hogeschool: Dutch dying desert
• Blog Avans Hogeschool: Saving the looney dunes

Leadfoto: Studenten Avans Hogeschool

De Atlas Werkconferentie maakte onderdeel uit van het evenement Building Holland. Zo zochten we de verbinding met de duurzame omgeving om samen te bouwen aan een gezonde en duurzame leefomgeving. Een heus Atlas-kwartet verwelkomde de ruim tweehonderd bezoekers met een muzikaal intermezzo. 

Stevige keuzes

Fred Woudenberg, hoofd leefomgeving van de GGD Amsterdam, trapte de bijeenkomst af met een inspirerend verhaal over de stevige keuzes rond het thema gezondheid bij de inrichting van het Havengebied in Amsterdam. Dit deel van het havengebied binnen de ring A10 wordt ontwikkeld tot een gemengd stedelijk gebied met 70.000 nieuwe woningen en 50.000 arbeidsplaatsen. "Amsterdam gaat met Haven-Stad Amsterdam een stad in een stad bouwen," licht Fred toe. "We zetten daarbij nadrukkelijk in op het borgen van een gezonde leefomgeving en het bevorderen van gezondheid. Zo richten we de leefomgeving zo in dat fietsen en wandelen de ‘normale' manier van vervoer zijn. Een groot deel wordt rookvrij en er komen snackbarvrije zones rond scholen."

Stap voor stap naar nieuw Omgevingsloket

Vervolgens nam Ruben Busink, projectleider Informatiehuizen DSO, de toehoorders mee in de wereld van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Dit digitale stelsel krijgt voor de gebruiker de vorm van één loket: het Omgevingsloket. Rond tien thema's Lucht, Water, Bodem & Ondergrond, Natuur, Externe Veiligheid, Geluid, Cultureel Erfgoed, Ruimte, Bouw en Afval Ruben zijn de zogeheten Informatiehuizen ingesteld die de informatieproducten aan het DSO moeten ontsluiten. Ruben vertelt hoe de eerste set Informatieproducten nu bij de Programmaraad in behandeling ligt. "Zij gaan beslissen of er met de ontwikkeling van deze producten een start kan worden gemaakt. Met steeds nieuwe series informatieproducten gaan we het DSO zo stapje voor stapje vullen met informatie."

Nieuwe ontwikkelingen

Vervolgens vertelden Atlas-medewerkers over nieuwe ontwikkelingen en producten. Zo gaf Liesbet Dirven van de Atlas Natuurlijk Kapitaal ons een inkijkje in het onderzoek van vierdejaarsstudenten van de AVANS-hogeschool naar de successie van de Loonse en Drunense Duinen. Op Atlas Natuurlijk Kapitaal staat een nieuwe vegetatiekaart van dit gebied waar de onderzoeksresultaten van de studenten de basis voor vormden. Brigit Staatsen gaf een kijkje in de Gids Gezonde Leefomgeving. Dit platform is in februari gelanceerd voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder maken van de leefomgeving, bijvoorbeeld binnen de Omgevingswet.

Gebruiker centraal

Hierna volgden de workshopsrondes. In zes parallelle sessies kwamen in vier rondes allerlei sprekers aan het woord. In deze workshops ging het natuurlijk over de Atlas en de gebruiker van de Atlas. Hoe belangrijk het is om de gebruiker als uitgangspunt te nemen, liet de workshop van Victor Zuydweg zien. "Niemand is digibeet," stelde hij. "Als je wil dat mensen informatie gaan gebruiken, moet je zorgen voor begrijpelijke informatie die toegankelijk aangeboden wordt." Met een aantal sprekende voorbeelden toonde hij aan hoe het in praktijk vaak misgaat en mensen in te ingewikkelde systemen de weg kwijt raken.

In de workshop Ontwerp de nieuwe Atlas dachten deelnemers mee over de nieuwe Atlas. Er kwamen leuke ideeën uit. Een kaart met vliegverkeer, vliegvelden en geluidsnormen, een luchtkwaliteitskaart waar je precies kan zien wat de bron van de luchtvervuiling is en een interactieve geluidskaart waarop je kunt horen hoeveel 100 decibel is. Ook de workshop waarin deelnemers werden uitgenodigd om mee te denken over onze functionaliteiten, leverde waardevolle ideeën op. Zoals een functionaliteit die informatie door de tijd weergeeft, zodat je kunt zien of het beter of slechter gaat. De komende maanden gaan we de mogelijkheden onderzoeken, waarbij deze bijdragen ook een plek krijgen.

Stapje dichterbij

Uiteraard keken we binnen de workshops ook buiten de grenzen van onze platforms. Diverse sprekers van allerlei organisaties hielden lezingen over hoe we een gezonde en duurzame leefomgeving een stapje dichterbij konden brengen. Zo vertelde Manon Zwart van het RIVM over haar wereldzeilreis, die helaas ook voerde langs veel plastic. Meer bewustwording en regelgeving zijn nodig, anders krijgen we deze plastic soep straks op ons eigen bord. Verder leerden deelnemers in het circulaire economiespel van Nicole Segers van Creation2Creation de basisprincipes van de circulaire economie. Gert Nijsink van Rijkswaterstaat zette in zijn workshop uiteen hoe de Klimaatmonitor diverse partijen kan helpen om te kijken hoe de energietransitie in hun gebied verloopt, inzichten die de basis kunnen vormen voor nieuw beleid. En Kasper Spaan van Waternet legde uit hoe groene daken kunnen helpen in steden om het klimaat robuuster te maken en de leefomgeving aantrekkelijker. Teveel om op te noemen eigenlijk. Het was dan ook moeilijk kiezen voor veel bezoekers. Gelukkig staan binnenkort alle presentaties op de Atlas, dus kan iedereen een (gemiste) sessie terug kijken.

Muzikale afsluiting

Nicole Segers van het circulaire economiespel sloot samen met het Atlas-kwartet de werkconferentie muzikaal af met een heus Atlas-lied. "Ik hoop dat jullie net zoveel inspiratie op hebben gedaan als ik," besloot ze. "Hopelijk hebben we vandaag weer waardevolle samenwerkingsverbindingen kunnen sluiten. Voor die gezonde en duurzame wereld gaan we allemaal."

Bedankt iedereen!

We danken alle aanwezigen hartelijk voor hun enthousiaste en actieve deelname. Natuurlijk hopen we dat de community verder groeit, dat de Atlassen weer aan naamsbekendheid hebben gewonnen en dat steeds meer mensen kansen zien om onze Atlassen in de praktijk gaan gebruiken. Hopelijk zien we iedereen volgend jaar weer terug!

.....het welzijn van de mens. Een afname van de biodiversiteit tast de economie, het levensonderhoud van mensen en de voedselzekerheid aan. Is er ook een lichtpuntje? We hebben de kennis om het tij te keren, maar dan moeten we nu aan de slag.

 

Op dinsdag 17 april as. organiseren we de Atlas Werkconferentie in de RAI Amsterdam. We zoeken dit jaar de verbinding met de duurzame gebouwde omgeving om samen te Bouwen aan een gezonde en groene leefomgeving. Onze websites Atlas Leefomgeving, Atlas Natuurlijk Kapitaal, Nationale EnergieAtlas, Gids Gezonde leefomgeving en de Gezond OntwerpWijzer bieden allen informatie en handelingsperspectieven om de leefomgeving groen en gezond in te richten.

Komt u ook?

Dat vinden wij leuk! De werkconferentie start met een plenaire sessie. Daarna kunt u meedoen aan vier workshopsessies van elk 45 minuten. Daarbuiten is voldoende tijd voor netwerkmogelijkheden. Natuurlijk kunt u als bezoeker van de Atlas Werkconferentie ook de hele dag de beurs van Building Holland bezoeken. Meld u gratis aan via de website van Duurzaam Gebouwd.

Workshopsessies

Tijdens de inloop kunt u een keuze maken welke workshopsessie u wilt bijwonen. De workshopsessies zijn in verschillende thema's onderverdeeld:

• A: Atlassen, de gebruiker centraal
• B: Atlassen in de praktijk
• C: Groene en gezonde leefomgeving I
• D: Groene en gezonde leefomgeving II
• E: Circulaire economie en duurzaam bouwen
• F: Circulaire economie
   

Programma
 

8:45-9:45	Ontvangst, registratie en workshopkeuze
9:45-10:35	Plenair welkom en start van de werkconferentie
	Fred Woudenberg van de GGD Amsterdam vertelt over A'dam en A'dam Havenstad - het deel van het havengebied binnen de ring A10 dat wordt ontwikkeld tot een gemengd stedelijk gebied waarin tot 70.000 nieuwe woningen en 50.000 arbeidsplaatsen komen - en de stevige keuzes die gemaakt zijn rond gezondheid bij de inrichting van het Havengebied. Bent u ook benieuwd naar de stand van zaken rond de informatieproducten in het DSO? Zeer recent is de definitiefase afgerond van het project Informatieproducten / Informatiehuizen en de projectleider Ruben Busink neemt u mee in de eindresultaten van deze fase. Het zijn de bouwstenen waarmee vorm kan worden gegeven aan de daadwerkelijke ontwikkeling en realisatie: van denken naar doen. Een eerste set van negentien informatieproducten is geprioriteerd en ligt thans voor ter besluitvorming. Ruben neemt ons mee in de inhoud, het proces en de kansen voor samenwerking met de Atlas. Work-in-Progress: enkele nieuwe kaarten/producten in de Atlassen, zoals: Tilly Fast van Fast Advies met enkele geactualiseerde GES-kaarten van Utrecht, volgens het nieuwe GES-handboek; Anne-Marie Bor van Next Green met de Groene Dakenkaarten; en nog veel meer
10:35-10:55	Wissel/Koffie- en theepauze
10:55-11:40	WORKSHOPRONDE 1 (klik voor beschrijving workshops)
	A: Digibeten bestaan niet en mensen zijn niet rationeel Victor Zuydweg / ICTU
	B: Workshop met presentatie over DSO en discussie rond informatie producten Ruben Busink / Rjikswaterstaat
	C: Wat is de waarde van groen en blauw in de stad? Hoe kunnen wij die waarden meenemen in een ruimtelijk ontwerp? Sandra Boekhold / RIVM, Jacco Schuurkamp / gemeente Den Haag, Stefan Verbunt / RVO en Hans Dekker / HD Landschapsarchitectuur
	D: Gezonde stad, gezonde en duurzame mobiliteit en erfgoed Harry Boeschoten / Staatsbosbeheer en Karin van Hoof / Provincie Noord-Holland
	E: Het Ambitieweb: een hulpmiddel voor maatschappelijke meerwaarde Henriette Stoop / Rijkswaterstaat
	F: Circulair economiespel: Samen rijk (vormt een geheel met workshopronde 2) Nicole Segers / Creation2Creation
11:40-11:50	Wissel
11:50-12:35	WORKSHOPRONDE 2 (klik voor beschrijving workshops)
	A: Ontwerp de nieuwe Atlas Miranda Mesman / RIVM en Rianne Dobbelsteen / IenW
	B: Gids Gezonde Leefomgeving en Gezond Ontwerp Wijzer Hanneke Kruize en Brigit Staatsen / RIVM
	C: De Levende Tuin, een integrale benadering voor mens, klimaat, natuur en economie Kim van der Leest / Branchevereniging VHG
	D: Gezondheid in de gebouwde omgeving Rob van Strien en Imke van Moorselaar / GGD Amsterdam
	E: Wonen als service Peter de Wijs en Philip Verbiest / Avans Hogeschool Breda
	F: Circulair economiespel: Samen rijk (vervolg van workshopronde 1) Nicole Segers / Creation2Creation
12:35-13:30	Lunch
13:30-14:15	WORKSHOPRONDE 3 (klik voor beschrijving workshops)
	A: Atlas: standaard onderscheiden?  Joost Bakker, Cindy Vros / RIVM en Arno de Bruijn / Rijkswaterstaat
	B: Luchtkwaliteit - Samen meten en open data Marita Voogt en Benno Jimmink / RIVM en Michael Ameling / DCMR
	C: De Go-methode: samen werken aan een gezonde leefomgeving Kimberly Linde en Ilse Storm / RIVM
	D: Ruimtelijke dichtheden en functiemenging in Nederland Arjan Harbers en Wendy Vercruijsse  / Planbureau voor de Leefomgeving
	E: Klimaatmonitor Gert Nijsink / Rijkswaterstaat
	F: Gender en e-waste                      Chantal van de Bossen / WECF
	F: De reis van plastic en hoe dat ons leven beïnvloedt Manon Zwart / RIVM
14:15-14:45	Wissel/koffie- en theepauze
14:45-15:30	WORKSHOPRONDE 4 (klik voor beschrijving workshops)
	A: Klimaatonderlegger: gelaagde klimaatbenadering van onderop  Thomas Jansen / De Gruyter
	B: Van data naar inzicht naar handelen - Kansen voor (de Atlas) Natuurlijk Kapitaal  Nick Naus / Geodan, Laura van Heeswijk / Provincie Overijssel en Tom Kools / Natuurverdubbelaars
	C: The next generation Atlas: klaar voor een nieuwe generatie gebruikers  Victor van Katwijk / Geodan en Ruben Zijlmans / FLO Legal
	D: Meervoudige waarde met groene daken Anne-Marie Bor / Green Deal Groene Daken en Waternet en Next Green en Kasper Spaan / Green Deal Groene Daken, Waternet en Next Green
	E: Timmer mee aan een nieuw programma praktijkonderzoek voor circulair en biobased bouwen Jan Jurriëns en Karen Janssen / AVANS Hogeschool Breda
	F: Inventarisatie astbestdaken en groene daken Mathijs van Til / Readaar
15:30	Netwerkborrel en muziek

N.B. Het programma is gereed, maar er zijn nog wijzigingen mogelijk. Houd deze pagina in de gaten voor de laatste stand van zaken.

Meer weten?

Wilt u meer informatie over deze werkconferentie? Neem dan contact op met Hans Neele via hans.neele@rws.nl.

Dinsdag 17 april, 08.45-17.00 uur, RAI te Amsterdam; niet te missen!

Volg ons op: @AtlasLO, @Atlas_NK en @nlenergieatlas: #atlas17april

 

De landelijke Zwerfafvalophaalregeling houdt in dat door derden langs de oevers verzameld afval kosteloos wordt afgevoerd en verwerkt. Rijkswaterstaat wil zo stimuleren dat er meer samenwerkingsverbanden en lokale initiatieven komen die zwerfafval in rivieren en langs oevers verzamelen. Waarom is dit belangrijk?

Schoon water van belang voor mensen, dieren en planten

Schone rivieren, kanalen, meren en een schone zee zijn van groot belang voor mensen, dieren en planten. Op de oevers, in de uiterwaarden en bij stuwen en sluizen van rijkswateren ligt na elke hoogwaterperiode veel zwerfafval. Wordt dit zwerfafval niet opgeruimd, dan stroomt het uiteindelijk richting zee en vergroot het de zogeheten plastic soep. Deze drijvende vuilnisbelt in het noorden van de Grote Oceaan trekt door de grote ringvormige zeestroom het afval naar zich toe. De exacte afmetingen van de plastic soep zijn niet bekend. Naar schatting gaat het om een gebied vele malen groter dan Nederland.

Nare gevolgen voor waterbevolking

Het drijvende plastic heeft gevolgen voor de bewoners van de wateren. Zo kunnen schildpadden en dolfijnen die naar boven komen om adem te halen in het plastic verstrikt raken en stikken. Of waterdieren en watervogels eten het plastic per ongeluk, waardoor hun magen verstopt kunnen raken en ze verhongeren. Uit onderzoek van de WUR blijkt dat 95% van de noordse stormvogels 0,31 gram plastic in hun maag heeft. Dit is ver boven de in de Kaderrichtlijn Marien opgenomen maat die stelt dat 1 op de 10 vogels meer dan 0,1 gram plastic in hun maag mag hebben. Zie ook het schrijnende filmpje dat een studente van Wageningen Marine Research maakte.

Op ons eigen bord

Maar niet alleen voor de waterbevolking heeft het consequenties. Uiteindelijk is er een kans dat we de vervuilde soep op ons eigen bord krijgen. De grote stukken plastic verpulveren op den duur tot stukjes van een millimeter of minder, die zich door het water verspreiden en niet afbreekbaar zijn, de zogeheten microplastics. Deze kunnen in de organen van vissen terecht komen en daarmee ook in ons voedsel. Ook is nog niet bekend in hoeverre microplastics in het drinkwater voorkomen. Daarnaast kunnen aan het plastic toegevoegde stoffen als weekmakers een hormoonverstorende werking hebben. Ook zijn microplastics mogelijk transportmiddel voor ziekteverwekkende organismen. Reden genoeg voor de Gezondheidsraad om in 2016 in een Briefadvies aan de staatssecretaris van het voormalig ministerie van Infrastructuur en Milieu te pleiten voor meer onderzoek en meer bewustwording bij consumenten.

Van tussenstation naar eindstation

Nederland is het laatste station voordat grote rivieren als de Rijn en de Maas uitmonden in de Noordzee. Daarom is het belangrijk om het zwerfafval in deze rivieren terug te dringen. Het kabinet heeft zich in de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (pdf; 0,1 MB) ten doel gesteld de hoeveelheid zichtbaar zwerfafval op oevers en de kust nog vóór 2020 te verminderen. Het opruimen van aangespoeld zwerfafval is wettelijk een aangelegenheid van de betreffende terreineigenaar. Rijkswaterstaat stelt een gezamenlijke aanpak voor om het probleem zo bij de bron aan te pakken. Samen zorgen dat Nederland verandert van een tussenstation voor plastic afval naar een eindstation. Hoe meer organisaties en mensen actief zijn en zich verantwoordelijk voelen voor het probleem, hoe meer bewustwording wordt gecreëerd en mensen worden bereikt. Een mooi voorbeeld wat zo'n aanpak kan opleveren, is het samenwerkingsverband Schone Maas, waarbij alleen al de opruimactie in Eijsden vijf kuub afval opleverde (ongeveer 100 vuilniszakken). Meer projecten staan op het linkportaal Zwerfafval van Rijkswaterstaat. Kijk voor meer informatie over de Zwerfvuilophaalregeling op de website Afval Circulair.

Kaart Ecologische kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen, op de website van de Atlas Leefomgeving (Bron: Atlas Leefomgeving)

Hoe schoon is het water in uw buurt?

Op de pagina's Waterkwaliteit en Thema Water in de leefomgeving op de Atlas Leefomgeving vindt u veel informatie over het belang van schoon water. Benieuwd naar de kwaliteit van de Nederlandse oppervlaktewateren bij u in de buurt? Bekijk eens de kaart Ecologische kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen, op de Atlas Leefomgeving. Deze kaart geeft de ecologische toestand weer van de Nederlandse oppervlaktewateren zoals deze zijn gerapporteerd aan de Europese Unie in het kader van de Kaderrichtlijn Water.

Het internationale GLOBE-netwerk bestaat uit 31.000 scholen die onderzoek doen naar natuur en milieu in samenwerking met wetenschappers van KNMI, RIVM, WUR en NASA. Leerlingen onderzoeken bodem, water, natuur en atmosfeer in hun eigen schoolomgeving. Zo raken ze betrokken bij uitdagingen en kansen rondom milieu en duurzaamheid en helpen ze wetenschappers met hun onderzoek.

Wat staat op programma?
Op de GLOBE-dag op dinsdag 27 maart vertellen wetenschappers en ervaren GLOBE-docenten hoe scholieren uit het voortgezet onderwijs kunnen bijdragen aan wetenschappelijk onderzoek. Ook geven ze workshops over thema's als Levende bodem, Weer en klimaat en de GROW-app. Ervaren docenten geven handvaten om GLOBE in de klas in te kunnen passen.

Voor wie?
De GLOBE-dag is bedoeld voor GLOBE-leden, medewerkers van ondersteunende organisaties zoals NME-techniekcentra en docenten (in opleiding) die hun professionele vaardigheden op het gebied van onderzoeksvaardigheden, internationalisering en duurzaamheid willen ontwikkelen.

Ook naar de GLOBE-dag?
Kom ook en meld u aan op de website van GLOBE-Nederland. Attendeer ook leraren in het voortgezet onderwijs op deze dag. Het biedt hen mooie kans om meer te leren hoe zij GLOBE kunnen inzetten binnen hun eigen lesprogramma.