Rentmeester Dorenbosch, beheerder van natuurlijk kapitaal

"De natuur kent geen sentimenten"

Rentmeesters van landgoederen zien het beheer steeds meer als een bedrijf. "We maken strategische keuzes over ruimte voor natuur. Duurzaam beheer van biodiversiteit staat daarbij voorop",  zegt rentmeester Hans Dorenbosch.

Dorenbosch is rentmeester en lid van de Rentmeesterskamer; het Tuchtcollege van Rentmeesters. Hij houdt zich bezig met het verwerven van grond en geeft advies over het beheren van landelijk vastgoed. Een goede rentmeester weet wat de landeigenaar wil en zet dit af tegen plannen van de overheid. Hij weet zaken zo te regelen dat beide partijen tevreden zijn. "Maar wel zo dat het belang van zijn principaal, de eigenaar van de grond, net íets meer wordt gediend", zegt Dorenbosch. Principalen zijn er in vele vormen en maten: het Rijk, provincies, gemeenten, de landschappen, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten, agrariërs, nieuwe rijken, oude adel en het Koningshuis.

De beroepsgroep (circa 500 leden ) heeft het duurzaam beheren van land, natuur en biodiversiteit hoog in het vaandel staan. "Waarbij rentmeesters het landgoed steeds meer als bedrijf zien. We maken strategische keuzes met betrekking tot ruimte voor natuur en natuurbeheer. Dat doen we op zo'n manier dat de biodiversiteit daar waar mogelijk en gewenst wordt bevorderd. Alles is gericht op de duurzame instandhouding van het beheer en de daarmee samenhangende natuurwaarden en landschappelijke en cultuurhistorische elementen."


Entreegeld voor diensten

De ecosysteemdiensten zijn velerlei. De duinen filteren water, er zijn landgoederen waar water wordt opgeslagen om periodes van droogte te kunnen opvangen. Landgoederen zijn vaak recreatiegebieden die vele wandelaars en rustzoekers trekken. Dit alles wordt nagenoeg gratis genoten door de recreant, die veel landgoederen en bossen als collectief eigendom ziet. Weinig mensen staan stil bij de waarde ervan en wat nodig is om het duurzaam te beheren en in stand te houden; ‘bos is toch gratis' is de gedachte. De Hoge Veluwe is een goed voorbeeld van hoe het anders kan. Het park vraagt entreegeld en combineert natuur met cultuur. 

Een edelhert kunnen zien is marketing van de Hoge Veluwe

Dorenbosch: "Het kunnen zien van edelherten en zwijnen is een onderdeel van de marketing van de Veluwe. Vroeger stond natuur alleen in de etalage en mocht niemand eraan komen." Dorenbosch is verheugd met de ontwikkeling dat er steeds meer mogelijkheden zijn om natuur op een verantwoorde manier te exploiteren. "Een oud landgoed dat is opengesteld  voor publiek, spreekt tot ieders verbeelding. Zet je er een pannenkoekenhuis naast, dan krijg je meer bezoekers en komt er meer geld vrij om bijvoorbeeld een kwetsbaar stuk van het landgoed af te sluiten voor publiek. Dat komt de rust voor bijvoorbeeld kwetsbare soorten ten goede. Een landgoed met grote verscheidenheid aan biodiversiteit en een hoge natuur- en cultuurwaarde levert uiteindelijk meer op dan een eenvormig gebied. Niet alleen in geld, ook in belevingswaarde."      

Edelhert

De productie van hout en biomassa en ruimte voor windmolens of zonnepanelen kunnen geld opleveren voor landgoederen. Dorenbosch: "Door goed te kijken naar wat bodem, flora en fauna van een gebied te bieden hebben, kunnen alternatieve inkomstenbronnen worden aangeboord. Het is een kwestie van duidelijke keuzes maken. Beschermen en verplegen van wat kwetsbaar is en verstandig benutten van wat het gebied te bieden heeft."

Betrek de samenleving bij natuur

Ook het betrekken van de samenleving is van groot belang vindt Dorenbosch: "Een mooi voorbeeld is de Agrarische Natuurvereniging 't Onderholt in Vorden. Een collectief van boeren dat naast reguliere werkzaamheden op het agrarisch bedrijf, actief betrokken is bij het onderhoud en beheer van  landschappelijke elementen voor derden. Hierdoor worden de boeren medeverantwoordelijk voor het landschap."

Dorenbosch waakt ervoor dat het exploiteren van landgoederen niet doorslaat. "Goed rentmeesterschap is een voortdurend afwegen van belangen van natuur en economie. Waar de natuur kwetsbaar is, geef je extra bescherming en stel je andere plekken wel open. Natuur kent geen sentimenten, is puur en rationeel. Daar kun je op sturen. Als we denken sentimenten te herkennen in de natuur, dan ligt dat uitsluitend aan onze eigen interpretatie."

De rentmeesters kunnen beschikken over een goed datasysteem. Dorenbosch: "De noodzakelijke informatie voor goed duurzaam beheer wordt over een reeks van jaren van beheer verzameld bij de diverse grondgebruikers en de eigenaar. Veelal  is een landgoed meerdere generaties in handen van één familie. Deze historische gegevens zijn nodig om op een verantwoorde manier het toekomstig beheer in samenwerking met de eigenaar te kunnen organiseren". 

Niet bepalende maar faciliterende overheid

Er wordt daarnaast informatie ingewonnen bij de diverse overheden die verschillende loketten gebruiken om burgers te informeren. Voor het buitengebied is sterke behoefte aan één loket. Dat zou de benodigde gegevens voor het beheer van landelijke eigendommen beter toegankelijk maken. "Het decentraliseren van het aansturen van het buitengebied naar de provincies is een begin", zegt Dorenbosch. "Uiteindelijk zou de verantwoordelijkheid voor het beheer van het landelijk gebied, met name van de landerijen en de landgoederen, daar moeten komen te liggen waar deze thuis hoort; bij de eigenaren en beheerders. Door de eeuwen heen hebben particuliere eigenaren bewezen duurzaam met het landschap en de natuur om te kunnen gaan. De erfenissen liggen altijd nog duidelijk herkenbaar als landgoederen, landerijen en particuliere natuurgebieden in het landelijk gebied. De overheid hoeft niets te bepalen, zij hoeft slechts te controleren en te faciliteren. Thans worden door wet- en regelgeving, opgelegd door de hogere en lagere overheid,  de eigenaren van particuliere landerijen en landgoederen te veel in hun handelingen beperkt als het gaat om gebruik, inrichting en beheer van hun bezittingen. Hiermee wordt geen recht gedaan aan het particulier initiatief dat over een reeks van jaren prima heeft gewerkt en waarvan het bewijs nog altijd duidelijk herkenbaar in het buitengebied aanwezig is."

De nieuwe generatie eigenaren wil in samenwerking met hun rentmeester, op een verantwoorde wijze inhoud geven aan het beheer van de bezittingen en de duurzame instandhouding hiervan. De overheid zou kansen moeten creëren voor de particuliere eigenaar, zodat de op het landgoed aanwezige flora, fauna, hout en water benut kunnen worden. De overheid zou, los van het maatschappelijk sentiment, de particuliere eigenaar weer het vertrouwen en de mogelijkheden kunnen geven om te investeren in de duurzame instandhouding van natuur, cultuurhistorie en landschappelijke waarden op de vele particuliere bezittingen die ons land nog rijk is.