Project

Project

Urban Farmers 002 is een stadsboerderij en viskwekerij in een oude fabriek in Den Haag. Het is een van de grootste dakboerderijen van Europa. Het Zwitserse moederbedrijf UrbanFarmers heeft, na een pilotproject in Basel, hier haar tweede vestiging en is bezig met meer vestigingen in Europese steden. Het doel is stadsbewoners te voorzien van vers en duurzaam geproduceerd voedsel uit de buurt. Op de bovenste verdieping van het gebouw worden vissen gekweekt en in een kas op het dak wordt groente geproduceerd zonder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De planten groeien op het afvalwater uit de viskwekerij, dat zodoende gezuiverd wordt. Na toevoeging van zuurstof kan het water opnieuw gebruikt worden in de viskwekerij. Doel is om vanaf 2018 jaarlijks 50 ton groente en 20 ton vis te produceren en af te zetten.

Wat is er nieuw?

Urban Farmers 002 combineert een innovatieve aanpak van ‘symbiotische' glastuinbouw en visteelt (aquaponie) met lokale afzet en educatie. Voor de gemeente Den Haag was de komst van UrbanFarmers aanleiding om van het gebouw als geheel een centrum voor binnenstedelijke voedselproductie (vertical farming) en voedselbewustzijn te maken: The New Farm.

Stand van zaken

Stand van zaken

Urban Farmers 002 (UF 002) draait sinds het voorjaar van 2016. De kas op het dak is 1200 vierkante meter groot, de viskweek 700 vierkante meter. Vis en groente van UF 002 worden momenteel verkocht aan Haagse restaurants en consumenten, onder meer op de wekelijkse ‘dakmarkt' voor inwoners van Den Haag. Het leveren van een hoge kwaliteit is het doel, niet het concurreren met supermarktprijzen. De meerwaarde voor klanten zit hem in de lokale en duurzame productiewijze. De ambitie van UrbanFarmers is om van duurzame en lokale voedselproductie in stadsboerderijen een wereldwijd succes te maken.

Naast UF 002 (dak en bovenste verdieping) bevindt zich op de derde verdieping van The New Farm al 20 jaar de Kookfabriek, een bedrijf dat kookworkshops en bijeenkomsten verzorgt. Op de andere helft van de derde verdieping wordt een multifunctionele ruimte ingericht voor bijeenkomsten, seminars e.d.

De gemeente Den Haag heeft opdracht gegeven om van het hele pand The New Farm, met een totale vloeroppervlakte van 9.000 vierkante meter, een internationaal kenniscentrum voor binnenstedelijke voedselproductie en voedselbewustzijn te maken. Samen met grote en kleine ondernemingen en kennisinstellingen wordt gewerkt aan een demonstratie- en innovatiecentrum. Doel is het ontwikkelen, uittesten en tentoonstellen van nieuwe technologieën die een rol kunnen spelen in vraagstukken rondom het voeden van steden.

Op dit moment wordt met verschillende andere partijen gesproken. Het idee is om een Living Lab voor vertical farming op poten te zetten, waarbij bedrijven, onderwijsinstellingen, onderzoekers en de consument samen innoveren. Ook wordt een incubator voor start-ups betrokken.

Op de vierde verdieping komen kleine vertical farms, waarvan Haagse Zwam met de kweek van oesterzwammen de eerste is. Verder is er ruimte voor de kweek van insecten en zeewier (nieuwe voedselbronnen, die als vleesvervangers heel geschikt zijn). Ook zijn er gesprekken gaande over het kweken van algen.

Het publiek kan de kweek van deze producten zien en daarna op de begane grond in het geplande restaurant ook proeven. Daarnaast komt op de begane grond een markt waar de producten die in het pand worden gekweekt gekocht kunnen worden.

Meer informatie

Beleid

Beleid

Lokaal is hot. De afgelopen jaren zijn in Nederlandse steden honderden initiatieven ontstaan voor stadslandbouw. Initiatiefnemers haken in op het toegenomen bewustzijn bij burgers over voedsel en over het belang van lokale productie. Van lokaal geproduceerd voedsel weet je waar het vandaan komt, wie het geproduceerd heeft en hoe het gegroeid is; het is niet van over de hele wereld aangevoerd. Veel initiatiefnemers hebben als doel om het bewustzijn over de herkomst en groei van voedsel te vergroten en tegelijk het gesleep van voedsel over de wereld te verminderen.

Sociaal-maatschappelijk

Het scala aan initiatieven en ondernemingen is breed, van buurttuinen en ondernemingen met een maatschappelijk (neven)doel (bijv. re-integratie) tot commerciële high tech voedselproductie. Stadslandbouw vindt plaats in buurt- en moestuinen, in lege industriële en kantoorpanden, op industrie- en bedrijfsterreinen en op braakliggende gronden die wachten op bebouwing; stadslandbouw op deze terreinen heeft veelal een tijdelijk karakter. Dergelijke projecten zorgen voor een groene en verzorgde uitstraling van een gebied. Ze voorkomen verloedering en bieden kansen voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, lokale economische ontwikkeling, educatie en sociale cohesie.

Vertical farming

Urban Farmers 002 (UF 002) in Den Haag is een vertegenwoordiger van een recente vorm van stadslandbouw genaamd vertical farming. Dit zijn optimaal gecontroleerde en gesloten teelten van (meestal) groenten in etages boven elkaar, waardoor gebruik van bestrijdingsmiddelen overbodig is. Enig nadeel van vertical farming is vooralsnog het hoge energiegebruik (o.a. voor verlichting). Het gaat hier om hoogtechnologische en intensieve teelten met een commercieel karakter. De gedachte erachter is dat wereldwijd steeds meer mensen in steden gaan wonen, waardoor intensieve voedselproductie in steden noodzakelijk wordt. Een overeenkomst met de meer sociaal-maatschappelijke projecten voor stadslandbouw is het belang van voedselbewustzijn en de voordelen van lokale productie.

Anders kijken naar de stad

De vele verschillende verschijningsvormen van stadslandbouw hebben gemeen dat ze naar de stedelijke omgeving kijken vanuit het thema ‘voedsel'. Tegenover ‘landbouw voor de wereldmarkt' met zijn op mondiale schaal georganiseerde ketens, de vele ‘voedselkilometers' en grootschaligheid gaat het bij stadslandbouw over lokale productie, regionale ketens en vertrouwdheid van de consumenten met de producten en producenten. Het in samenhang bekijken van ‘voedsel en stad' leidt tot een ander perspectief:

  • stedelijke inrichting: is er ruimte voor voedselproductie, waar liggen kansen?
  • is de bodem geschikt voor land- en tuinbouw, ook wat betreft eventuele bodemverontreiniging?
  • is een fijnmazige voedselproductie mogelijk met een geringe afstand tussen burger en boer?
  • zijn kortere voedselketens mogelijk, met een betere prijs voor de boer?
  • zijn er kansen om circulair te werken en zo voedselketens regionaal te sluiten, door gebruik van reststromen uit de stad (CO2, warmte, biomassa)
  • kan stadslandbouw bijdragen aan de lokale economie, door het bieden van werkgelegenheid en re-integratiemogelijkheden?
  • hoe kan stadslandbouw worden benut bij het verbeteren van het voedselbewustzijn (educatie)?
  • kan stadslandbouw een rol spelen als het gaat om biodiversiteit in de stad en groene recreatie?

Economisch onderzoek stadslandbouw Rotterdam (2016)

In de afgelopen jaren zijn in Rotterdam op diverse plekken stadslandbouw-ondernemingen van start gegaan. Het maatschappelijk rendement van deze ondernemingen wordt groot geacht; dan gaat het om zaken als sociale cohesie, participatie en werkgelegenheid, gezondheid, leefbaarheid en recreatie. Het economisch rendement is minder duidelijk, reden voor de gemeente om er een onderzoek aan te wijden.

De negen onderzochte ondernemingen hadden in 2014 een totale omzet van 2,4 miljoen euro, waarvan ongeveer de helft afkomstig was uit horeca-activiteiten. Voor de meeste ondernemingen is stadslandbouw een middel om maatschappelijke doelen te bereiken, zoals activering, sociale cohesie en een duurzame wijk. De ondernemingen ontvangen een groot deel van de inkomsten uit subsidies en fondsen.

Om te kunnen groeien is (verdere) professionalisering nodig op het gebied van marketing en promotie, duurzame teelt, horeca, omgaan met de psychosociale problematiek en financieel beleid. De auteurs van het rapport adviseren de ondernemingen verder om het verdienmodel minder afhankelijk te maken van subsidies door te werken aan structurele relaties met verschillende opdrachtgevers, zoals de gemeente, woningcorporaties en welzijnsinstellingen (ook bijv. als ‘launching customer').

Meer informatie

Kaarten