Maatschappelijke opgave

Maatschappelijke opgave

Bossen zijn een belangrijk onderdeel van het Nederlandse landschap. Zij vervullen belangrijke maatschappelijke functies, zoals recreatiegelegenheid, natuur en houtproductie, en dragen bij aan een schone lucht en schoon water. Deze functies worden ook wel ecosysteemdiensten genoemd. Om deze diensten te kunnen blijven leveren, wordt het bos duurzaam beheerd.

Tot midden 20e eeuw was bosbeheer in Nederland sterk gericht op houtproductie. In het huidige bosbeheer worden meestal meerdere functies tegelijkertijd nagestreefd, waaronder natuur en recreatie. Houtproductie speelt in het huidige beheer een minder prominente rol, alhoewel de interesse voor hout als energiebron toeneemt.

Duurzaam bosbeheer begint met een verantwoorde aanleg. Met de juiste keuze van onder andere boomsoorten (die moet passen bij de eigenschappen van de groeiplaats), plantmateriaal, mengpatroon en kavelstructuur worden veel van de toekomstige mogelijkheden van het bos voor lange tijd bepaald. De aanleg wordt meestal afgestemd op de hoofdfuncties (recreatie, natuur, houtproductie). Voor duurzaam bosbeheer bestaan keurmerken, zoals Forest Stewardship Council (FSC) en PEFCTM.

Met gericht beheer kan een bos aantrekkelijk voor recreanten worden gemaakt. Bijvoorbeeld door verschillende boomsoorten aan te planten, te zorgen voor zowel oud als jong bos, dichte begroeiing af te wisselen met open plekken en te zorgen voor afwisseling in de kavel-, wegen- en padenstructuur. De zo verkregen variatie is goed voor zowel recreatie als natuur.

Aanbevelingen

Aanbevelingen

Het beheer van de meeste bossen in ons land is gericht op drie functies: natuur, houtproductie en recreatie. De keuze in functies wordt gemaakt door de boseigenaar. Financiering van het bosbeheer is van invloed op die keuze. Op dit moment is de financiering van natuur- en bosbeheer volop in beweging. Subsidies nemen af en er ontwikkelen zich nieuwe markten en fondsen (zie onder andere www.groenfonds.nl). Door het beheer te richten op meerdere ecosysteemdiensten die het bos levert en maatschappelijk gewenst zijn, kan het bos ook meer economisch rendement opleveren.

Hout is de laatste tijd weer meer in trek als vernieuwbare grondstof en energiebron. Het is echter de vraag of het rendement voldoende hoog is; met de oogst van bomen uit het bos is het nodig te bemesten om de voedingsstoffen aan te vullen.

Ecosysteemdiensten voor het vastleggen van koolstof en het zuiveren van lucht en water worden min of meer automatisch geleverd door het bos. Met duurzaam en gericht beheer kunnen ze worden geoptimaliseerd. Dat beheer brengt echter extra kosten met zich mee. Het ontwikkelen van betaalmechanismen hiervoor is nog in ontwikkeling.

Wellicht is er ook meer te doen met andere producten en diensten uit het bos, zoals wild en siergroen. Het idee van voedselbossen past hier ook bij en sluit aan bij de trend van het gebruik van natuurproducten.

Gezondheid is een aspect waarin bossen een veel grotere rol kunnen spelen. Bossen leveren niet alleen gezonde lucht. Veel mensen voelen zich prettig in een groene omgeving. Bovendien kunnen we in een groene omgeving bewegen en ontspannen, wat positief is voor onze gezondheid. De eerste gezondheidswandelingen zijn al uitgezet.

Om de mogelijkheden van het natuurlijk kapitaal duurzaam en optimaal te kunnen benutten, is het wenselijk om de ecosysteemdiensten vooraf in beeld te hebben en na te gaan van welke diensten de potenties omgezet kunnen worden in werkelijke levering en benutting. Naast een analyse van het uiterlijk en de inrichting van bossen, is daarvoor een analyse van gebruikers en belanghebbenden nodig.

Beleid

Beleid

De wettelijke kaders voor de bescherming van de biodiversiteit in Nederland zijn vastgelegd in de nieuwe "Wet natuurbescherming" van 2014. Deze gaat (vermoedelijk in 2015) de Natuurbeschermingswet, de Flora- en faunawet en de Boswet vervangen. Bij de uitvoering hiervan krijgen de provincies een belangrijke taak; zij worden verantwoordelijk voor alle natuurbescherming binnen hun grenzen. Subsidies voor bosbeheer kunnen worden verkregen uit het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL). Het beleid voor bos en bosbeheer in ons land blijft gericht op duurzame instandhouding van het bos en optimale functievervulling. Voor de duurzame instandhouding is het verplicht binnen drie jaar na kap te herplanten. Voor de instandhouding en aanleg van nieuwe bossen is ook de Natuurschoonwet (1928) van belang. Deze is gericht op instandhouding van landgoederen door fiscale voordelen.

Uitgelicht

Uitgelicht

Het Amerongse bos 

Het Amerongse bos is een oude bosgroeiplaats op de Utrechtse Heuvelrug. Dit bos heeft veel gemengd bos op zandgrond met vooral naald- en loofboomsoorten. Het beheer is gericht op behoud en versterking van natuur- en cultuurwaarden. Dit gebeurt onder andere door het in stand houden van historische lanen en oude bomen en door het verbeteren van de menging van boomsoorten. Voor zover de natuurwaarden het toelaten, wordt ook hout geoogst. De samenstelling en structuur van het bos maken veranderingen in de toekomstdoelstelling mogelijk, zonder dat rigoureuze aanpassingen nodig zijn. Het bos wordt dus beheerd met een zekere mate van flexibiliteit voor de toekomst.

Landgoed ‘t Zelle

In 2005 is voor Landgoed 't Zelle (provincie Gelderland) een plan geschreven voor de toekomst. Het plan omvat vooral kwaliteit en (nieuwe) economische dragers. Voor beheer van de kwaliteit van het landgoed zijn verschillende (natuur)projecten uitgevoerd, waaronder herstel van het oorspronkelijke lanenstelsel met zevensprong. Ook zijn enkele percelen grasland omgevormd tot bos en andere tot natuurgrasland. Daarnaast is gewerkt aan nieuwe economische dragers. Zo is er een 18-holes golfbaan aangelegd, die fraai is ingekleed met bos, boomgroepen en andere natuurelementen. De verhuur aan een golfclub levert goede inkomsten op. Verder wordt samengewerkt met een zorginstelling.

Woonwijk Schuytgraaf

In Arnhem is in de woonwijk Schuytgraaf een speelbos aangelegd. Dit bos is geheel gericht op de beleving door kinderen. Kinderen kunnen bijvoorbeeld een hut bouwen in het donkere bos. Verder kunnen ze over spannende bruggen boven het water lopen en zich vermaken bij de waterpomp. Ook is er een picknickplek om bij te komen van alle spannende avonturen.

Kaarten