Maatschappelijke opgave
Bij de beleidsvorming rond het tegengaan van verpaupering en leegstand, alsmede bij de verbetering van sociale cohesie en de versterking van de lokale economie, kan goed gebruik worden gemaakt van de economische mogelijkheden die stadslandbouw biedt.
Er is inmiddels ruime ervaring opgedaan met stadslandbouw; productie van voedsel voor met name de lokale markt. Dit gebeurt in lege industriële- en kantoorpanden, op industrie-/bedrijfsterreinen of open gronden die bedoeld zijn om in de toekomst te bebouwen. Kortom, gebieden die momenteel niet voor hun bestemming worden gebruikt. Het gebruik van deze terreinen voor stadslandbouw heeft veelal een tijdelijk karakter.
Stadslandbouwprojecten zorgen voor een groene en verzorgde uitstraling van een gebied. Ze bieden mogelijk kansen voor mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt, lokale economische ontwikkeling, educatie voor jongeren en sociale cohesie door het lokale karakter.
Meer informatie
Aanbevelingen
Leegstaande panden en ongebruikte percelen kunnen vrij eenvoudig productief worden gemaakt. In sommige gevallen zal de bestemming eventueel moeten worden gewijzigd via de gemeente.
Stadslandbouw kan worden ingezet ten behoeve van professionele en hoogwaardige voedselproductie, bijvoorbeeld als lokaal voedsel voor particulieren en restaurants. Stadslandbouw kan ook vorm krijgen als niet-professionele landbouwproductie of voor educatieve doeleinden (bv. schooltuintjes). Op tal van plaatsen gebruiken particulieren deze overgebleven of onbenutte gebieden om kleine groentetuintjes in te richten. Vaak in kleinere dorpen zijn ook ontmoetingstuinen.
Stadslandbouw op daken is een bijzondere vorm van stadslandbouw. Door dakoppervlakte van grote complexen te gebruiken, kan een groot gebied worden gerealiseerd.
Stadslandbouw leidt tot verhoogde sociale cohesie. Professionele stadslandbouw kan helpen om de afstand tot de arbeidsmarkt te verkleinen, bijvoorbeeld door laaggeschoolde arbeid lokaal in de stadslandbouw te realiseren. Niet-professionele stadslandbouw maakt gezonder; mensen bewegen bij het onderhouden van hun tuin. Stadslandbouw zorgt ook voor een betere waterberging. Vooral landbouw op daken heeft een isolerende werking en leidt daarmee tot energiebesparing. Tevens zorgt landbouw op daken voor het vasthouden van water op het dak, dat daarmee langzamer op de grond komt en de hemelwaterafvoer vergemakkelijkt. Omdat het dan ook voor een deel verdampt, draagt het bij aan minder hittestress in de stad.
Wanneer in open grond geteeld wordt, is het mogelijk dat aanwezige bodemverontreiniging beperkingen met zich meebrengt. Het is raadzaam te controleren of er bodemverontreiniging aanwezig is (link naar bodemkwaliteitskaart) en in dat geval contact op te nemen met de gemeente. De RisicotoolboxBodem geeft inzicht aan de risico's die aan bodemverontreiniging zijn verbonden.
Meer informatie
Beleid
Beleid voor (professionele) productie van voedsel in de stad bestaat onder andere uit:
- De Woningwet regelt zaken rond onder andere de eisen aan de constructie van gebouwen. Bij gebruik van een dak voor landbouw, moet het dak in staat zijn om het gewicht van de grond te kunnen dragen;
- De Voedsel- en Warenwet regelt waaraan voedingsmiddelen en andere producten moeten voldoen. Dit geldt voor alle producten, los van de vraag of een (landbouw)product in de stad is geproduceerd of op agrarische grond;
- Professioneel gebruik van bestrijdingsmiddelen in het stedelijk gebied kent wettelijke beperkingen voor minimale afstanden tot gevoelige objecten (bv. woningen en scholen). Overigens geldt voor de meeste stadslandbouwprojecten dat de initiatiefnemers juist geen bestrijdingsmiddelen willen gebruiken. De kleine schaal van de meeste projecten en de grote diversiteit zorgen ervoor dat gebruik van bestrijdingsmiddelen veelal niet aan de orde is.
- Niet alles mag overal. De (on)mogelijkheden op een bepaalde locatie worden vooral bepaald door het bestemmingsplan. Veel informatie, ook op lokaal niveau, is online te vinden.
Uitgelicht
Stadslandbouw Rotterdam
In Rotterdam is specifiek beleid ontwikkeld in het Programma Duurzaam om stadslandbouw te stimuleren. Burgers en ondernemers worden op basis van dit beleid uitgedaagd om stadslandbouw te ontwikkelen. Rotterdam wil stadslandbouw gebruiken om de stad groener te maken. Particuliere initiatieven voor stadslandbouw krijgen hulp. De gemeente geeft verder aan waar stadslandbouw in Rotterdam mogelijk is en waar niet. Zo nodig worden belemmerende regels aangepast. Het vermarkten van regionale producten wordt ondersteund. De gemeente geeft zelf het goede voorbeeld door het aandeel streekproducten in gemeentelijke kantines te vergroten. Hiermee groeit de afzetmarkt voor de boeren rond de stad. De gemeente wil ook een rol spelen om afnemers en producenten bij elkaar te brengen en de jeugd meer betrekken bij voedselproductie via natuur- en milieueducatie.
Dakboerin Annelies
Dakboerin Annelies Kuiper legt op diverse plaatsen in Nederland groentetuinen aan op daken. Zij vraagt aan eigenaren om hun dak beschikbaar te stellen aan haar om te gebruiken als locatie om voedsel te produceren. In ruil hiervoor stelt zij (een deel van) de producten aan de eigenaar van het dak ter beschikking.
video: Boerin legt akker aan in binnenstad Rotterdam
video: Growing a Rooftop Revolution: Joost Bakker at TEDxSydney
Dakwaarde
De coöperatie Dakwaarde bemiddelt tussen eigenaren van daken en potentiële benutters van die daken.
Groene daken
In tal van gemeenten is beleid ontwikkeld voor het aanleggen van groene daken. Dit is veelal bedoeld om piekopvang van hemelwater te realiseren.
Stedennetwerk Stadslandbouw
Het Stedennetwerk Stadslandbouw is een landelijk netwerk van gemeentelijke pioniers in de stadslandbouw. Het biedt ruimte om samen met initiatiefnemers, ondernemers en andere betrokkenen blokkades aan te pakken, elkaar te inspireren, richting te geven aan beleid en kansen te grijpen.